Καλώς Ορίσατε στην Τουρλωτή Σητείας!

    Η  Τουρλωτή βρίσκεται στην εθνική οδό Σητείας – Αγ. Νικολάου, απέχει 28 χιλιόμετρα από Σητεία και 45 από τον Αγ. Νικόλαο. Έχει 430 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με γεωργικές εργασίες, αφού κατά κύριο λόγο παράγει λάδι, σταφύλια και μούσμουλα (δέσπολα), ασχολούνται όμως και με διάφορα άλλα επαγγέλματα τα οποία την εποχή μας τείνουν να εξαφανισθούν. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 325 μέτρων, υψόμετρο στο οποίο εκείνη την εποχή κατοικούσαν οι άνθρωποι για να αποφύγουν τους πειρατές που έρχονταν στα παραθαλάσσια μέρη και τα λεηλατούσαν. Την σημερινή εποχή όμως όπου εξαλείφθηκε ο φόβος των πειρατών έχει εξαπλωθεί όπως και τα γύρω χωριά κοντά στην θάλασσα σε έναν οικισμό ο οποίος ονομάζεται Μόχλος στον οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω.

    Στην απογραφή των ενετών 1583 και στους ενετικούς χάρτες αναφέρεται με το όνομα Truloti με 313 κατοίκους. Άγνωστη η ετυμολογία του ονόματος της. Άλλοι πιστεύουν πώς από τους τρούλους της εκκλησίας του χωριού ονομάστηκε το χωριό Τρουλωτή και τελικά έμεινε Τουρλωτή. Σ΄ αυτό συνηγορεί και η ενετική απογραφή του 1583 όπως προαναφέραμε. Μία άλλη θεωρία θέλει το όνομα από ενετικό πύργο (tour) κάποιου βασιλιά Λοτί.

    Στα νότια του χωριού σε λόφο ύψους 450 μ. γνωστό σαν Καστρί  υπάρχουν ερείπια Μινωικού οικισμού. Σε θαλαμοειδή λαξευτό τάφο υστερομινωϊκής εποχής (1.550–1.500 π.χ) που αποκαλύφθηκε πλησίον του χωριού βρέθηκαν πολύτιμα κτερίσματα όπως: χάνδρες από περιδέραια, βραχιόλια, δακτυλίδια, εγχειρίδιο, ξυράφι, ομοιώματα ζώων από φαγεντιανή. Μεταξύ των διαφόρων κινητών ευρημάτων του Μινωικού οικισμού είναι σφραγιδόλιθος με παράσταση γουρούνας που θηλάζει τα μικρά της, λύχνος με παράσταση ίππου που οδηγείται στο πότισμα από τον κύριο του και άλλα. Το 1959 σκάφτηκε και άλλος υστερομινωικός τάφος (1.400–1.300 π.χ). Ο ιστοριοδίφης Μ.Καταπότης υπεστήριξε παίρνοντας αφορμή από το όνομα Κηνοπόταμος που έχει γειτονικός ποταμός, ότι θα πρέπει να είναι η έδρα της πόλης Καινώ που αναφέρεται από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη σαν τόπος γεννήσεως της Βριτομάρτεως Δίκτυννας, πράγμα που αμφισβητείται από τους αρχαιολόγους που την τοποθετούν κοντά στην αρχαία Έλυρο. Η σωστή γραφή του ποταμού της Τουρλωτής είναι Κυνοπόταμος.

    Η Τουρλωτή είναι γενέτειρα του θρυλικού θαλασσομάχου καπετάν Βογιατζή ή Βογιατζόππα, ο οποίος έδρασε κατά των Τούρκων από το Μεραμπέλλο  ως την Κάσο. Στα ρεσάλτα του κατά των εχθρικών πλοίων χρησιμοποιούσε κυψέλες με μελίσσια κατά των εχθρών του ενώ ο ίδιος και τα παλικάρια του ήταν προφυλαγμένοι με «μουργιόνια» (ειδικές μάσκες των μελισσοκόμων). Σπουδαίο κατόρθωμα του η επιχείρηση του στο λιμάνι της Σπιναλόγκας κατά των Τουρκικών πλοίων. 

    Την σημερινή εποχή όποιος επισκεφθεί την Τουρλωτή δεν θα βρει ούτε πύργους ούτε βασιλιάδες, και φυσικά ούτε τον Βογιατζόππα θα βρει όμως ανθρώπους χαμογελαστούς, ευχάριστους, πρόθυμους να σας ξεναγήσουν σε κάθε γωνία του χωριού και θα γευθείτε φυσικά και την πατροπαράδοτη Κρητική φιλοξενία.

      Στην Τουρλωτή θα βρείτε 6 καφενεία να ξεκουραστείτε και να δροσιστείτε κάτω από τις μουριές. τους. 2 ταβέρνες για τις γαστρονομικές σας ορέξεις με παραδοσιακές κρητικές λιχουδιές. Όσο για την ψυχαγωγία σας υπάρχει αίθουσα να παίξετε μπιλιάρδο-ποδοσφαιράκι και ηλεκτρονικά παιγνίδια. Υπάρχουν 2 Μίνι Μάρκετ για τις πρόχειρες αγορές σας. Ταχυδρομείο για την αποστολή αλληλογραφίας σας και αναμνηστικών καρτών, και Αστυνομικό Σταθμό για οποιαδήποτε πληροφορία τουριστικού ενδιαφέροντος σας χρειαστεί. Ακόμα μπορείτε να ανεβείτε στην Εκκλησία ή οποία έκανε εγκαίνια το 1908 και κτιζόταν επί 11 χρόνια περίπου και βρίσκετε στο υψηλότερο σημείο του χωριού, από εκεί μπορείτε να απολαύσετε την θέα του Μεραμπέλου, της Ψείρας και του Μόχλους.

    Το Μόχλος  είναι ένα μικρό γυμνό νησί που βρίσκεται μόλις 150 μ. από την ξηρά. Από το όνομα του νησιού και ο απέναντι συνοικισμός έχει το αυτό όνομα. Είναι το Ενετικό Scoglio di Muflo και η περιοχή ανήκει στην κοινότητα Τουρλωτής, από την οποία απέχει 9 χιλιόμετρα.

    Στην εποχή του χαλκού όταν η επιφάνεια της θάλασσας ήταν πιο χαμηλά οπωσδήποτε ήταν μια χερσόνησος που ενωνόταν με την ξηρά με ένα στενό πορθμό που σε κάθε πλευρά του είχε ένα λιμανάκι για να προφυλάσσονται τα πλοία ανάλογα με τον καιρό που φυσούσε. Στο σημείο αυτό το βάθος δεν ξεπερνά τα  2,5 μέτρα.

    Ο Μόχλος έγινε λόγω της θέσεως του σημαντικό κέντρο των μινωιτών. Οι ανασκαφές άρχισαν το 1908 από τον Αμερικανό αρχαιολόγο R.Seager ο οποίος ανακάλυψε πολλούς μαζικούς τάφους κτισμένους στην γη σαν σπίτια που ανήκαν χρονολογικά στην Μεσομινωική περίοδο (2.200–2.000 π.χ). Βρίσκονται σε μια κλιτή του λόφου στο δυτικό μέρος του νησιού. Οι τάφοι-σπίτια είχαν ορθογώνια διαμερίσματα και ανήκαν ασφαλώς σε αρχοντικές οικογένειες, αν κρίνει κανείς από τα θαυμάσια χρυσά κοσμήματα και τα διαδήματα που ανακαλύφθηκαν εκεί. Μεταξύ των ευρημάτων είναι μία σειρά από θαυμάσιους σφραγιδόλιθους και μια ασημένια κυλινδρική σφραγίδα από την Μεσοποταμία που αποδίδεται στην εποχή του Σαργών των Ακκάδ, θαυμάσια λίθινα αγγεία και διπλοί αναθηματικοί πέλεκυς. Το πιο σημαντικό εύρημα ήταν ένα χρυσό δακτυλίδι που παρίστανε μια θεότητα γυμνή καθισμένη σε ένα περίεργο πλοίο που μόλις είχε φύγει από ένα μικρό σπιτάκι της απέναντι βραχώδεις ακτής, με τα χέρια σε στάση αποχαιρετισμού, η πλώρη του πλοίου έχει σχήμα άλογοκεφαλής και η πρύμνη ουράς ψαριού.

Στο νότιο μέρος του νησιού που βλέπει προς την ξηρά υπάρχουν τα ερείπια ενός μεγάλου συνοικισμού της Μεσομινωικής και Υστερομινωικής περιόδου που ξανακατοικήθηκε τα κλασικά χρόνια.

Στο βόρειο μέρος του νησιού υπάρχουν τα ερείπια οχυρώσεως που προφύλασσε μεγάλο ρωμαϊκό οικισμό με συνέχεια στα Βυζαντινά χρόνια. Στην απέναντι ξηρά που κατοικείτο από την νεολιθική περίοδο βρέθηκαν δύο ιχθυοδεξαμενές των ρωμαϊκών χρόνων.

Η σειρά των αγγείων του Μόχλου θεωρείται από τις πιο σπουδαίες των Μινωικών χρόνων. Σαν υλικό χρησιμοποιήθηκε στεατίτης σε διάφορες αποχρώσεις ,πράσινος, μαύρος, γκρι, μάρμαρο,αλάβαστρο και ασβεστόλιθος με θαυμάσια χρησιμοποίηση των φλεβώσεων.

Οι ανασκαφές του Seager δεν εξάντλησαν ούτε επιστημονικά ούτε ευρηματικά την περιοχή του Μόχλου. Σε νεώτερες έρευνες, προσεκτικότερους καθαρισμούς και στερεώσεις στα είδη σκαμμένα μέρη από τον έφορο αρχαιοτήτων κ.Κωστή Δαβάρα το 1971 βρέθηκαν και άλλα θαυμάσια ευρήματα μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση έχει η πρωτομινωική (3.000 – 2.800 π.χ) αργυρή «πυξίδα» μέσα στην οποία βρέθηκε εξαίρετο όσο και πρωτότυπο χρυσό διάδημα με κεραίες με στιγμωτή έκτυπη παράσταση ζώων.

     Το 1986 στην θέση Λιμενάρια άρχισε να αποκαλύπτεται εκτεταμένο νεκροταφείο Υστερομινωικών χρόνων. Ανεσκάφησαν 9 ασύλητοι τάφοι λαξευτοί θαλαμοειδείς. Οι νεκροί ήταν μέσα σε σαρκοφάγους ή ταφικούς πίθους. Περισυνελλέγησαν πάνω από εκατό αγγεία εξαιρετικής τέχνης τα περισσότερα με διακόσμηση όπως επίσης και σφραγιδόλιθος με παράσταση ελαφιού.

     Σήμερα ο Μόχλος αποτελεί εξαιρετικό πόλο έλξεως τουριστών γιατί εκτός από τα αρχαία ερείπια του συνδυάζει και γραφική, ήρεμη και ευχάριστη διαμονή σε ενοικιαζόμενα δωμάτια, Νight Club για την νυκτερινή σας διασκέδαση. Ακόμα μπορείτε να χαρείτε την θάλασσα και το φρέσκο ψάρι.

  Στα ΒΔ του Μόχλου βρίσκεται το μικρό νησάκι ψείρα το γνωστό Scoglio di psira των ενετών. Είναι ακατοίκητο αλλά και άγονο. Η ονομασία του γράφετε και ψίρα ή Ψύρρα, πρέπει να προέρχεται από το σχήμα του νησιού που έμοιαζε σύμφωνα με την φαντασία αυτών που το ονομάτισαν σαν το ομώνυμο παράσιτο του σώματος. 

      Στα ΝΔ του νησιού αυτού σχεδόν στο μυχό του κόλπου του Μεραμπέλου άλλο ένα μικρότερο νησάκι έχει το όνομα Κόνιδα. Είναι επισκέψιμο με πλοιάριο από τον Άγ.Νικόλαο και από το Μόχλος. Ένας μεγάλος πολιτισμός άκμασε εκεί στην ανατολική ακτή την ΠΜ εποχή (2.800-2.600 π.χ) και η Ψείρα έγινε ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια μαζί με το Μόχλο, Παλαίκαστρο, Γουρνιά, Ζάκρο.

Ο συνοικισμός κτισμένος αμφιθεατρικά στην πλαγιά μίας γλώσσας ξηράς που σχηματίζει λιμάνι εξασφαλισμένο από τους ανέμους, ήταν κατοικία εμπόρων και ναυτικών κυρίως.

       Τα σπιτάκια απλά και σε πυκνή διάταξη σε ανηφορικά δρομάκια καλύπτουν μία έκταση 15.000 τ.μ περίπου. Υπάρχει ένας κεντρικός δρόμος που διασταυρώνεται σε ορθές γωνίες με μικρότερους κάθε- τους που είναι επιστρωμένοι με καλντερίμι.

       Η ζωή στον συνοικισμό συνεχίστηκε την ΜΜ Ι εποχή (2.200-2.000 π.χ) στην οποία μία μεγάλη καταστροφή, ίσως από σεισμό, ερήμωσε την Ψείρα και πολλούς συνοικισμούς της Κρήτης.

       Την ΜΜ ΙΙΙ εποχή (1.700-1.600 π.χ) ξανακατοικήθηκε το νησί και η ζωή συνεχίστηκε μέχρι την ΥΜ ΙΙΙ περίοδο (1.400-1.300 π.χ) οπότε καταστράφηκε ολοκληρωτικά ίσως από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης.

      Τις ανασκαφές στην Ψείρα έκανε ο Αμερικανός αρχαιολόγος Richard Seager to 1908. Τα σπίτια με μικροδιαφορές, ανάλογα τις εποχές, έχουν κτιστεί από ακανόνιστες πέτρες από τοπικό ασβεστόλιθο ενώ φυσικές πέτρες από στιστόλιθο σκέπαζαν τα πατώματα. Τα σπίτια αυτά γύρω στα 2μ. ύψος ήταν σκεπασμένα με κεραμίδια ενώ ορισμένα ήταν και διώροφα. Η διάταξη τους σε ανυψωμένα επίπεδα επέτρεπε μία αμφιθεατρική θέα χωρίς πολλούς ορόφους. Σε κάθε σχεδόν σπίτι σε ένα δωμάτιο υπήρχε η εστία σε μία γωνία. Δεν εντο-πίστηκε παλάτι ή δημόσιο οικοδόμημα παρά μόνο μερικά μεγάλα σπίτια. Ένα από αυτά παραλιακό, γεμάτο χαλίκια της άμμου, θεωρείτε σαν ένα απλουστευμένο νεώριο όπου έσερναν τα πλοία. Σε άλλο σπίτι πιστεύεται ότι βρέθηκε ένα οικιακό ιερό. Τέλος ένα άλλο ήταν στολισμένο με εξαιρετικής ομορφιάς τοιχογραφία που χρονολογείται την ΜΜ ΙΙΙ εποχή και έχει επίδραση των τοιχογραφιών της Κνωσού με την οποία οπωσδήποτε οι κάτοικοι του νησιού είχαν άμεσες επαφές και εικονίζονται δύο γυναικείες μορφές με φανταχτερά φορέματα, γυμνόστηθες, καθισμένες σε βράχο κοντά στην ακροθαλασσιά.

      Τα ευρήματα της Ψείρας θεωρούνται από τα καλύτερα του είδους τους της εποχής των Μινωιτών, ιδίως τα αγγεία. Σ’ ένα θαυμάσιο αγγείο διακρίνει κανείς ταυροκεφαλές και μεταξύ των κεράτων τους διπλούς πέλεκυς και μεταξύ των κεφαλών βλαστοί ελιάς και κάτω σειρές με μοτίβα φυτικά. Σε άλλο βλέπει κανείς δελφίνια που έχουν εμπλακεί σε δίκτυα. Πλήθος από άλλα ευρήματα ανακαλύφθηκαν όπως πέλεκυς, σμίλες, περόνες, αγκίστρια. Οι κάτοικοι του νησιού ήταν έμποροι και ναυτικοί καθώς και ψαράδες και βιοτέχνες ασχολούμενοι με την επεξεργασία των σπόγγων και πορφύρας. Τα προϊόντα τους τα έκαναν εξαγωγή στην υπόλοιπη Κρήτη. Πρέπει όμως να παρατηρή-σουμε ότι πρέπει να γινόταν και μεγάλη εισαγωγή προϊόντων ιδίως τροφίμων για την διατροφή των κατοίκων στο ξερό αυτό νησί. Άγνωστο ακόμα και πώς γινόταν ο εφοδιασμός του με νερό γιατί το νησί στερείται νερού. Μετά την ερήμωση του συνοικισμού στα ΥΜ χρόνια (1.400-1.300 π.χ) την Ρωμαϊκή εποχή η Ψείρα κατοικήθηκε, όπως δείχνει ένας φάρος και ένας στρατιωτικός καταυλισμός στο ψηλότερο μέρος του νησιού. Το 1985 αναλήφθηκε κοινή Ελληνοαμερικανική έρευνα στα ερείπια των οικοδομημάτων των ανασκαφών Seager με σκοπό την λεπτομερή εξέταση των αρχιτεκτονικών στοιχείων υπό το φως μίας προσεκτικότερης μελέτης.

     Στην Τουρλωτή την περίοδο του καλοκαιριού γίνονται διάφορες εκδηλώσεις που αξίζει να    παρακολουθήσετε :                 

α) Τον μήνα Ιούνιο σε ακαθόριστη ημερομηνία γίνεται η γιορτή του Δεσπόλου (μούσμουλο) η οποία καθιερώθηκε την τελευταία 10ετία και γίνεται μόνο στην Τουρλωτή. Εκεί μπορείτε να διασκεδάσετε με παραδοσιακό συγκρότημα και να γευθείτε άφθονη ρακί και μούσμουλα.

β) Πανηγυρικό εορταστικό 2ήμερο 26/27 Ιουλίου με παραδοσιακά συγκροτήματα και  χορούς.

γ) Εορταστική εβδομάδα στις αρχές Αυγούστου που διοργανώνει ο σύλλογος Τουρλωτιανών Αθήνας και έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια, και περιέχει βραδιές Θεάτρου – Τοπικών καλλιτεχνών με πλήθος μουσικών οργάνων, μαντινάδες, ανέκδοτα συγχωριανών και καντάδες στα σοκάκια (δρομάκια) του χωριού αναβιώνοντας τις παραδόσεις. Ακόμα υπάρχουν (Παγκρίτιος) διαγωνισμός ταβλιού για τους φανατικούς του με έπαθλο για τον νικητή και πεζοπορία σε ορεινά μέρη του χωριού.

δ) Την 15 Αυγούστου ημέρα της Παναγίας η κορύφωση των εκδηλώσεων με πανηγύρι που διοργανώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τουρλωτής με ποικίλο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, πολλές λιχουδιές και πλούσια δώρα με ξεφάντωμα έως την ανατολή του ηλίου